George L. Kelling ve James Q. Wilson'nın ortaya koyduğu ve "Kırık Pencereler Kuramı" başlığıyla 1982'de yayımlanan, 2008 yılında da deneylerle kanıtlanan kurama göre düzensizlik ve suç birbiriyle bağımlı, hatta ardışık, aşamalı sorunlardır. Örnek olarak, bir binada kırık bir camın onarılmadan bırakılması, diğer camların da kısa bir sürede kırılması olasılığını artırır…
Kötülüğün bulaşıcı olduğunu iddia eden kuramı müsadenizle derinlemesine incelemek isterim. Kötülüğün bulaşıcı olduğu fikrine elbette katılıyorum ama esas değinmek istediğim husus kötülüğün bulaşıcı olmasının nedenleri…
Kötülüğün önlenemez bir şekilde yayılmasına değinmeden, yayılmasının altında yatan sebepleri daha iyi mütalaa edebilmek için kötülük kavramının kötü insanlardaki karşılığının ne olduğuna bakmak gerekiyor…
Kötülüğü tanımlama güçlüğü çeken kimileri kötülük olarak tanımlanmış eylemleri iyilik adı altında yaparak toplumun ilerlemesine katkıda bulunduklarını iddia edebiliyorlar… Mesela Raskolnikov’un yaşlı kadını öldürürken amacı kötülük yapmak değildi. Raskolnikov'a göre birey toplumda parazit olarak yaşamamalıydı ve yaşlı ve zengin kadın öldürülmeliydi.
İşin ilginç yanı Suç ve Cezayı okuyan birçok tanıdığımın da Raskolnikov gibi düşünmeleri. Kendi canına kıymaya hakkı olmayan biz ölümlülerin, bir hiç uğruna başka birinin hayatla ilişiğini kesmeye ne kadar hakkı olabilir?
Bu sakıncalı düşüncelerin kişilerin sadece kendi hayatlarına zarar vermekle kalmaması iyi insanlara bazı sorumluluklar yüklüyor. Kırık camlara ilgisiz kalınınca kırılan diğer camlara da ses çıkartamıyoruz. Bir süre sonra sessizliğimiz kötülüğün iyiliğe baskın gelmesine neden oluyor. Kötülük, azınlıktaki iyi insanların desteğini alarak yerini sağlamlaştırıyor. Hal böyle olunca sergilenen herhangi bir kötü davranış sanki olağan bir şeymiş gibi çok çabuk taraftar buluyor...
Beyaz gemide Aytmatov kötülüğü bir karakteri üzerinden anlatmayı becerirken, kötünün karşısına nice iyi insanı koyup iyiliğin kötülüğe galip gelmesini bir türlü becerememiştir. Ah Mümin dede Orozkul’a keşke bu kadar boyun eğmeseydin. O zaman Orozkul yaptıklarında çok fazla ileriye gidemeyecekti. Belki de kendini düzeltmesi için bir şans olacaktı yaptıklarının karşılıksız kalmaması…
Ümidini yitirmiş birinin kaleminden dökülen bir yazı gibi algılanmasını istemem yazdıklarımın. Ben sonuçta iyiliğin kazanacağına inanıyorum, lakin bugün iyi olmanın gereklerini yerine getirmeyenlerin yarın bulunmak isteyecekleri safta yer bulamayacaklarını hatırlatmak istedim…
Bu yüzden hafta sonu birçok iyi adamın bir araya gelmesini ziyadesi ile önemsiyorum. Umarım en kısa zamanda iyi insanlar eski günlerdeki gibi üzerine düşen sorumluluğu yüklenir ve ters giden şeyler yoluna girer…
Ezcümle kötülüğün sıradanlaşmasında kötü insanları suçlamak gibi bir lüksü yok biz gibilerin. Kötülüğü kötü insanlar yapar iyi insanlar sıradanlaştırır. Sıradanlaşan kötülüğün; sıradan, olağan olmadığını hatırlatmak için vaktimiz var.
KÖTÜLÜĞÜN SIRADANLAŞMASI
