Halkın çoğunluğu tarafından bir mesele üzerindeki, sosyal sebepler karşısında değişiklik yapılabilmesi için yapılan halk oylamasına Referandum denilmektedir. Anayasa değişikliği ve yasaların kabulü için halkın iradesine gitmek üzere 12 Eylül de yetki makamları tarafından Kanun tasarılarının hazırlanması için halk oyuna başvuran yürütme, çıkaracakları kanunların yürürlüğe girmesi için halktan alacağı destekle yeni değişiklikleri yürürlüğe koyar.
Referandumlarda halkın oyu, değişiklik için yeterli olmadığı taktirde yürürlükteki kanunlar yine referandumla taktik edilmiş olur. Yasama organları tarafından 12 Eylül de Kanun değişikliği hakkında halkın oyuna müracaat ederek, Referanduma götürdükleri Anayasa değişikliğinin getirisini halka anlatmak için İktidar ve diğer siyasi partiler arasında polemikler yaşanmaktadır. Muhalefet değişikliğin içeriğine girmeden muhalefet etmektedir. Halkın iradesini doğrudan idareye yansıtmak adına halktan destek istemek, halk adına yollara düşmek elbette doğru bir davranıştır.Yapılacak olan halk oylamasında değişikliğe gidilmesi düşünülen ve bir kesim tarafından açıklanmayan konular içerisinde, halkın yararına hak ve özgürlükten yana alınacak tedbirler içersinde özellikle, herkesin kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteyebilme hakkı. Yurt dışına çıkışların hakim kararıyla sınırlandırılması. Her türlü istismar ve şiddete karşı çocuklara, yaşlılara koruyucu tedbirler alınması. İş kolunda çalışanların birden fazla sendikaya üye olması. Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin toplu sözleşme yapabilmesi. Bilgi edinmek adına kamu denetçisine başvuru hakkı. YAŞ kararlarına karşı yargı yolunun açılması. Anayasa mahkemesine TBMMne üye seçebilmesi. Askeri Yargıtay işleyişi, yargılama usullerinin, disiplin ve özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı. HSYK üyelerinin 22 asil ve 12 yedek üyeden oluşturulması ve 12 Eylül dönemi yöneticilerindeki dokunulmazlık zırhının kaldırılması gibi maddeler yer almaktadır.
Referandumla değiştirilmesi düşünülen bu maddelerin açıklayıcı bölümüne baktığınızda tamamen halkın yararına olabilecek değişimlerdir. Halkın iradesini, idareye doğrudan yansıtması demokrasinin güzelliğidir. Temsili demokrasi yerine, yani halkın seçtiği insanlar, halkın iradesini idareye yansıtmak yerine, doğrudan iradesini yansıtan olmak kadar güzel bir şey olamaz. Halkın görevi sadece temsilciler seçmek te değildir. Halk aynı zamanda Anayasa yapma yetkisine de sahiptir. Yani halk zor ve tehdit edici sistemlere daha iyinin getirilmesi için elinde bulunduğu yetkiyi iyi kullanmalıdır.Anayasalar devrimlerle değil, halkın iradesiyle değişim yapılmalıdır. Hazır gelmiş olan bu reformlar karşısında tereddüt ve çelişkilerden uzak, dayatmalara karşı aklı selim düşünmek gereklidir. Bu referandumu bir genel seçimle veya yerel seçimle ayrı tutmak daha doğru olacaktır. Doğruları kim getirirse EVETdoğrudur demek doğruluk gereğidir..