TARİHÎ SAMSAT’TA BANYO YAPMAK

            Evler ahşap ve kerpiçtendi. Mutfak ve banyo bölümleri genelde yoktu. Odalardan biri veya“hayat„denilen antre, mutfak olarak kullanılırdı. Yemekler buralarda pişirilir ve odanın birine serilen yer sofrasında birlikte yenirdi. Yedi sekiz kişi de olsa ailenin bütün fertleri genelde aynı tabaktan yemek yerlerdi.

            Alt yapı ve düzenli bir kanalizasyon yoktu. Tuvaletler, bir foseptik çukuruna bağlıydı. Banyo ve çamaşır sularının durumu ise ayrıydı. Odalardan birinin bir köşesine şimdiki duş tekneleri gibi beton bir yer ayarlanırdı. Bir metrekarelik bu beton bölüm, evin banyosu için kullanılırdı. Duvara açılan bir delikten dışarıya akardı sular. Ya ana caddeye, ya sokağa, ya da arka evlerin bir boşluğuna… Daha sonra da toprak bu suyu emer, yok ederdi.

            Odanın bir köşesindeki bu beton bölüme “çimecek„denirdi. Odanın zemininden bir iki karış yukarısına kadarı beton, gerisi ana duvarın kerpiç kısmıydı. Yıkanırken toprak zemine, varsa sergilere ve duvarlara suyu sıçratmamak için çok dikkatli olmanız gerekirdi. Aksi halde duvarın toprak sıvası ve çerpek badanası kabarır, düşerdi. Yerler, sergiler ıslanır sorun yaratırdı.

            Banyo suyunuzu evdeki tandırda, bir kazanda ısıtırdınız. Kazandaki sıcak suyu bir iki kovaya koyup yanınıza götürür ve tasla üzerinize dökerek kullanırdınız. Bazen tas yerine uzun saplı kabak(susak)lardan da yararlanırdınız. Maşrapa henüz yok…

            Odalarının bir köşesinde“çimecek„olmayanların işi daha da zordu. Banyonuzu teşt içinde yapmanız gerekirdi. Çimeceğin yerini teştler tutardı. Teştte banyonun ayrı bir zorluğu ve sıkıntısı vardı. Yıkandığınız su, teştin içinde biriktiğinden fazla su kullanamazdınız. Aksi halde, ya yıkanmanın ortasında bir mola verip ayağa kalkarak kirli suyu dökmeniz gerekirdi, ya da teşti doldurmayacak kadar sınırlı bir su ile banyonuzu bitirmek zorundaydınız.

            Şampuan yok. Kadınlar ve kızlar, bazen şampuan yerine killi su kullanırlardı. Sıcak su kazanının içine bir iki avuç kil atılır ve kaynayan suda eritilirdi. Bu killi su, kadınların saçlarını hem yumuşatır, hem de parlatırdı.(Annelerimizin, ninelerimizin yüzlerce yıl öncesinden kullandıkları kili, şimdilerde eczanelerin vitrinlerinde“killi şampuan„diye görünce, rahmetlilerin öngörüleri ve zekâları karşısında saygıyla eğilmek geliyor içimizden…)

            Ailenin çocukları, bu çimeceklerde veya teştlerde anneler tarafından yıkanır, banyo yaptırılırdı. Bazen suyun sıcaklığından, bazen gözlere kaçan sabundan şikâyet edilir ve çimecekten, teştten firar ettikleri de olurdu. Ancak firar da etse nereye kaçabilirdi ki?.. Sonunda anneye teslim olmaktan başka çare yoktu.

            İşte biz ve bize yakın olan kuşaklar bu“çimecek, teşt, kil„den oluşan banyolarla yıkandık temizlendik. Onun içindir ki“çimecek„ ve “teşt„ sözcüklerinin hafızalarımızda ve hatıralarımızda ayrı bir yeri ve önemi vardır. Onları hatırlayıp duygulanmamak, gözlerin dolmaması, boğazların düğümlenmemesi mümkün mü?...