YEMEKLERİN BAŞI: TIRŞİK

            Sevgili hemşehrilerime bugün  birtakım yerel yemeklerimizi isim olarak hatırlattıktan sonra, sofralarımızın değişmez demirbaş yemeklerinden “tırşik„ten biraz bahsetmek istiyorum.

            Yemek deyince aklımıza gelenlerden bazıları şunlar: Bumbar, Boranı, Dolmalı Köfte, Danareş, Dövmeç, Ekşili Köfte, Hıtap, Hevrişik, İçli Köfte, Kaburga, Kölotik, Kel Köfte Kaygana, Kısır, Malhıta, Pisik Yumacı, Pehnik, Peynirli Ekmek, Semsek, Tevlevi, Tava, Yoğurtlu Çorba, Yumurtalı Köfte… Tatlı deyince de; Şillik, tene helvası, Paliza, Haside, Dolamıya, Peynirli Helva, Pekmez bulamacı gelir. Buna siz pırpırim cacığını da ekleyebilirsiniz.

            Bunlar arasında “tırşik„ in özel bir yeri vardır. Yöresel Kürtçede “tırş„ ekşi demek. Tırşik de muhtemelen bu sözcükten gelmiş olsa gerek.  Malzeme olarak  kullanılan domatesin ekşiliği nedeniyle bu isim verilmiş olabilir. Tırş sözcüğü, sıfat olarak ekşi anlamının dışında, bir de “domates salçası„ olarak bilinir ve isimdir. İşte bundan hareketle tırşik sözcüğünün “ekşi„  ve “domates„  anlamlarını kapsadığını söyleyebiliriz. Bu sözcük, genelde “sulu yemek„lerin tümü için de kullanılır. Örneğin; fasulye sulusu, patates sulusuna da zaman zaman fasulye tırşiği, patates tırşiği dediğimiz de oluyor. Ancak, daha çok domates sulusu anlamında kullanıyoruz tırşik sözcüğünü. O nedenledir ki diğer suluları sollamış ve sofralarımızın değişmez baş yemeği olarak  mümtaz yerini almıştır. Orta yaş ve üstündeki hemşehrilerimiz hatırlayacaklardır: Eskiden köyden şehre gelenler işini, alışverişlerini bitirdikten sonra Şükrü Usta’nın, Hacı Usta’nın, Dolmaların lokantalarından birine gider ve mutlaka bir tırşik ziyafeti çekerlerdi. Siz selam verip oturur oturmaz, ya ustalar bizzat kendileri, ya da garson yanınıza gelir ve ne istediğinizi sorup üç dört yemek ismini saydıktan sonra sizin düşünüp tercih yapmanızı beklemeden:

            —Ağama bir tırşik söyleyeyim mi, der ve sizin adınıza bağlayıcı bir tercihde bulunurlardı. Artık düşünmenize, yemek seçmenize gerek kalmamış, usta veya garsonu, sizin adınıza tercihi de yapmışlardır.

            Size de:

—Peki olur, getir bakalım, demekten başka bir şey kalmamıştır. Biraz sonra gelen tırşiğinizi (domates sulunuzu) sıcak tırnaklı ekmekle doya doya yersiniz. Şehre gelip de bir tırşik yemeden ayrılmanız mümkün değildir.

            Domates (bazen de patlıcan), yeşil biber, soğan, sarımsak, yağ, tuz gibi malzemelerle yapılan tırşik, son yıllarda mutfak çeşitlerimizin profesyonel anlamda artması ve zenginleşmesi ve özellikle kebap ve etli yemeklerin yapılmasıyla belki yerini ve sırasını bu yemeklere kaptırmış olsa da yöreselliğini, yerel millîliğini kaptırmış değildir. O hâlâ evlerimizin  değişmez baş yemeği  olarak damak zevkimize karşılık vermekte ve isminden sık sık bahsettirmektedir. Dar sözcük anlamı ile “ekşi, ekşimsi„yi ifade etse de aslında o, lezzeti damaklardan silinmeyecek olan tatlı bir yemeğimizdir. Seni unutmak, ikinci plâna atmak ne mümkün!.. Sen, sofralarımızın tacı, midelerimizin ilacısın… Bunu böyle bilesin…